Αβλεπί τηρείτε τας παραδόσεις;
Προς τι το όφελος της τήρησης των παραδόσεων αν δεν είναι βέβαιο το όφελος; Χωρίς να γνωρίζουμε ακριβώς ή περίπου την πρωταρχική τουλάχιστον σκοπιμότητα καθεμιάς παράδοσης είναι φρόνιμο αρκετά η τυφλή τήρησή τους;
Μάλιστα υπάρχουν φορείς που είτε έχουν σαν έναν από τους κύριους σκοπούς τους αυτόν, ή ακόμα και ιδρύθηκαν κυρίως γι αυτόν. Παράδοση για την παράδοση, δηλαδή. Όχι, βέβαια. Αλλοίμονο!…
Οι σύλλογοι που ασχολούνται με την ελληνική (και άλλες) παραδοσιακή μουσική και τους χορούς έχουν μια ιδεολογική βάση σκοπιμότητας. Η διατήρηση της μνήμης των τραγουδιών και των χορών του παρελθόντος βοηθάει τους σημερινούς απογόνους των παλαιών και των παμπάλαιων προγόνων τους να διατηρήσουν την επαφή με τον πολιτισμό της τότε εποχής. Ο πολιτισμός αυτός περιλαμβάνει ποικίλα άλλα χαρακτηριστικά εκτός των επιφανειακών. Κουβαλάνε μέσα στο στίχο των τραγουδιών, το ύφος του ρυθμού τους και το ύφος των χορών, αξίες και ιδανικά, κρυμμένες αλήθειες που μας καλούν να τις ξανά-ανακαλύψουμε, και να τις ενστερνιστούμε ή να τις απορρίψουμε αν είναι σκόπιμο για τις σημερινές συνθήκες ή να τις επαναπροσδιορίσουμε σε άλλη βάση. Έτσι, ναι μεν κρατάμε ένα κομμάτι επαφής με τα ήθη των προγόνων, αλλά προχωράμε, βελτιώνουμε, καλυτερεύουμε ή σε λανθασμένη εκτίμηση χειροτερεύουμε το μεταφερόμενο προϊόν.
Η βυζαντινή λειτουργική μουσική, οι θεατρικοί λειτουργικοί ρόλοι των μοναχών, ο κανονάρχης, ο διάκονος, ο καντηλανάφτης και άλλοι μεταφέρουν την ολιγάρκεια της λειτουργικής παράστασης. Δεν χρειάζεται το τάμπλετ στο ψαλτήρι, ενώ κάπου μπορεί να έχει ήδη γίνει θεσμός, δεν είναι όμως ShowStopper, που λένε κι οι τσένοι.
Στη βάφτιση των παιδιών, ανταγωνίζονται τα παιδιά (σήμερα μάλλον κάποιοι μεγάλοι για να το διατηρήσουν) ποιός θα προλάβει να πει στον πατέρα το όνομα του νεοφώτιστου. Τα παιδιά γελιώνται με την υπόσχεση-προσδοκία του μποναμά-χαρτζιλικιού απ’ τον ευτυχή πατέρα για να κρατήσουν το έθιμο. Χωρίς σκοπιμότητα, όμως είναι μια ανούσια και ακόμη και βλαβερή συνήθεια για όλους τους συμμετέχοντες.
Ομολογώ πως δεν έχω ερευνήσει το έθιμο και τις ρίζες του, αλλά όπως και να ‘χει μπορούμε να βρούμε μια λογικοφανή αιτία. Το τελετουργικό θέλει τους γονείς να μην είναι στο προσκήνιο των αφορισμών του ιερέα και τη συναίνεση του αναδόχου με το βρέφος – υποψήφιο νέο μέλος της Εκκλησίας του Χριστού. Η στιγμή είναι συγκλονιστική για τους γονείς που σύμφωνα με το γράμμα των κανόνων δεν γνωρίζουν το όνομα που τελικά θα δοθεί στο αγαπητό τους σπλάχνο. Η επίγνωση του ονόματος που θα μνημονεύσει για πρώτη φορά ο ιερέας μετά την αίτηση στον ανάδοχο σηματοδοτεί το εξαιρετικό γεγονός στη ζωή του τέκνου τους στη χορεία των πιστών, στο πλήρωμα της Εκκλησίας του Χριστού. Και η αμοιβή για τα συγχαρίκια εικονίζει τα συγκλονιστικά αυτά συναισθήματα με έναν, κοσμικό μεν, αλλά εύγλωττο τρόπο σε όλους τους φίλους και γνωστούς που συμμετέχουν στο μυστήριο.
Δεν θα μπορούσε να απαληφθεί το απλοϊκό αυτό έθιμο; Ασφαλώς! Αλλά είναι ένας τόσο απλός τρόπος να σηματοδοτούνται όλα αυτά που συνεπάγονται απ’ αυτό. Αυτή είναι και η ουσία του γιατί τα έθιμα είναι καλό να διατηρούνται.
Είναι έθιμο ο κουμπάρος που παντρεύει ένα ζευγάρι να γίνεται ο ανάδοχος του πρώτου τους παιδιού. Θα έλεγα, για να επισφραγίζεται η δυνατή σχέση του κουμπάρου με το ζευγάρι και η αντάμοιψη – επιβράβευση απόδειξη της εκτίμησης και εμπιστοσύνης του ζευγαριού σ’ αυτόν.
Γίνεται ή θα έπρεπε πάντοτε να γίνεται; Όχι βέβαια, αλλά καλό είναι για τα σηματοδοτούμενα που συνοδεύουν αυτό το έθιμο.
Είναι έθιμο (αλλά και ήθος) να ζητάει ένας νέος την ευχή των γονιών του για το γάμο του με το μέλλοντα σύμβιό του.
Γίνεται ή θα έπρεπε πάντοτε να γίνεται; Όχι βέβαια, αλλά καλό είναι για τα σηματοδοτούμενα που συνοδεύουν αυτό το έθιμο αλλά και σαν δείγμα του ήθους του νέου. Φυσικά, έχει και πολύ σοβαρή και αληθινή σκοπιμότητα το συγκεκριμένο. Η εμπειρία των γονιών είναι πάντοτε πολυτιμότατη για έναν νέο που μπορεί να έχει ενθουσιασμό, γνώσεις και δική του προσωπικότητα, αλλά στερείται πολύτιμων βιωματικών εμπειριών που ακόμη και ένας αγράμματος γονιός έχει αποκτήσει, συνήθως με πόνο και θλίψεις. Και φυσικά δείχνει την εκτίμηση, το σεβασμό και την εμπιστοσύνη του στους γονείς του. Άλλωστε, «ευχαί γονέων στηρίζουσι θεμέλια οίκων».
Κάποιος λοιπόν που επικαλείται και υποστηρίζει ότι τιμά και θέλει να τιμά και να διατηρεί τις παραδόσεις και τα έθιμα, δεν έχει το ακαταλόγιστο όταν τιμά μόνο τον τύπο και δεν αναζητά το βαθύτερο αίτιο, την πηγή, τη σκοπιμότητα του καθενός εθίμου. Του καθενός, δηλαδή όλων των γνωστών τουλάχιστον εθίμων και ηθών. Το τονίζω αυτό γιατί έχω παρατηρήσει ότι πολλάκις γίνεται επιλεκτική τήρηση και τιμή εθίμων από επίδοξους σωτήρες της παράδοσης.
Η οποιαδήποτε επιλεκτική οπτική της πραγματικότητας δείχνει σαφώς κεκαλυμμένο εγωισμό.
Και ο εγωισμός είναι εμφανής παρουσία του ακατανόμαστου εχθρού του ανθρώπου.
Γρηγορείτε, παραδοσιομανείς!
